Ikony religijne są znakomitą częścią sztuki chrześcijańskiej. Jednak stanowią niebanalną, całkiem wyjątkową jej część i jak żadne inne dzieło rezonują z wiarą i uczuciami odbiorców. Uderzają swoją głębią, ale i namacalnością, która pozwala poczuć się bliżej Boga i tego, co nadrzeczywiste. Ich tematyka, nieszablonowy wygląd i plastyka nie pozwalają minąć ich bez choćby próby podjęcia się interpretacji. W czym tkwi ich tajemnica…?
Czym jest ikona religijna?
Ikona jest niezwykłym dziełem sztuki sakralnej. Tematyka, którą poruszają obrazy, dotyczy sylwetek świętych, ważnych scenek z ich życia, scen biblijnych lub symboliki chrześcijańskiej. Zadaniem ikony jest opowiedzieć o danym zagadnieniu religijnym i zachęcić do kontemplacji, a nie być przedmiotem powierzchownego zachwytu. Jednak niebagatelny urok ikon olśniewa i wprawia w uniesienie. Wierzy się, że tradycja pisania ikon zrodziła się już za czasów życia apostołów. Pierwszym ich autorem miał być Łukasz Ewangelista. Najstarsze zachowane do dzisiejszych czasów ikony pochodzą z VI w. i zostały odnalezione w klasztorze św. Katarzyny na Synaju. Według przekazów kronikarskich z VI w. dochodziło do cudów dokonywanych przez ikony.
Proces pisania ikony
Pierwotnie ikony pisane były na szlachetnym drewnie cedrowym lub cyprysowym o znakomitych walorach aromatycznych i dużej twardości. Urokliwy zapach drewno zawdzięczało wysokiej zawartości olejków eterycznych, które obecne były w religijnych obrzędach już za czasów sprzed naszej ery. Stosowano także drewno sosnowe, jodłowe, modrzewiowe i lipowe. Deski poddawane były oczyszczaniu i konserwacji parą wodną, a następnie suszeniu. Praktykowało się też konserwację poprzez gotowanie w lnianym oleju.
Początkowo ikony malowane były za pomocą farb na bazie wosku pszczelego, który podgrzany łatwo wnikał w drewno. Jednak z czasem malarstwo temperowe wyparło starą technikę. Skład tempery wymusił rozbudowanie procesu powstawania ikon. Czynności te obejmowały: gruntowanie kredą z klejem z królika; wyłożenie tkaniny; kilkukrotne gruntowanie; wygładzenie pumeksem; złocenie; grawerowanie; impregnację.
Ikona w życiu chrześcijanina
Treść ikon skłania do refleksji i analizy biblijnych przekazów. Aby zrozumieć ikonę często należy sięgnąć po wiedzę, ale także zaangażować swoje serce i wiarę. Nie bez powodu mało popularne jest używanie zwrotu „malowanie ikon”. Mówi się natomiast o ich „pisaniu”, co podkreślić ma cel ich tworzenia oraz przypomnieć o pokorze względem Boga. Ikony mają bowiem przede wszystkim stanowić źródło poznania, a nie uciechę dla oczu. Są to zatem dewocjonalia, które czynnie uczestniczą w życiu chrześcijanina, poszerzają jego perspektywę i świadomość oraz otwierają drogę do umocnienia w wierze. Stanowić mogą przenikający do duszy podarek z ważnej chrześcijańskiej okazji. Wnoszą też metafizyczny, nadzmysłowy akcent do domu, w którym się znajdują i, tym samym, wzbogacają życie duchowe domowników. Dzięki niezwykłej mocy otwierania duszy i trafiania do umysłów, ikony są ambrozyjskim elementem wystroju każdej świątyni i nigdy nie pozostają niezauważone.
